PISA 2015 Ulusal Raporu

Okuma becerileri, öğrencilerin yazılı bilgiyi gerçek durumlarda kullanma becerisi üzerinde odaklanmaktadır. PISA araştırmasında okuma becerileri; “kişinin topluma katılmak, potansiyelini ve bilgisini geliştirmek ve amaçlarını gerçekleştirmek için yazılı metinleri anlaması, kullanması, onlar üzerinde düşünmesi ve onlarla uğraşması olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım, geleneksel bilgiyi çözümleme kavramının ve yazılı olanı anlamadan daha ötesine gitmektedir. PISA okuma becerileri kavramı, insanların okuma yaptığı bir dizi durumu, yazılı metinlerin sunulma yollarını (ör. basılı kitaplarda, bilgi notlarında, online forum ve haberlerde) ve belirli bir pratik bilgiyi bulmak gibi fonksiyonel ve sınırlı olandan diğer yapma, düşünme ve varolma yollarını anlama gibi derin ve geniş kapsamlı olana kadar okuyucuların metinlere çeşitli yaklaşma ve metinleri kullanma yollarını kapsamaktadır. Okuma becerileri, PISA’nın 2000 yılındaki ilk uygulamasında ve dördüncü döngüsü olan 2009 uygulamasında ağırlıklı alan olarak değerlendirilmiştir. PISA’nın altıncı döngüsü olan 2015 uygulamasında ise fen okuryazarlığı ağırlıklı alan olarak belirlenmiştir ve bu nedenle okuma becerileri alanında daha az sayıda soru (103 soru) kullanılmıştır ve daha az sayıda öğrenci bu soruları cevaplamıştır. Sonuç olarak, bu alana ait bulgulara ilişkin detaylı analizler yerine genel performans düzeyleri hakkında bulgulara yer verilmiştir. Birbirlerinden bağımsız olmadıkları için kesin kategorilere ayırmak mümkün olmasa da, PISA okuma becerileri değerlendirmesi üç boyutta ele alınmaktadır: metin, okurun metne yaklaşımı, metnin kullanım amacı. Şekil 5, PISA 2009 okuma becerileri değerlendirme çerçevesinin boyutlarını ve aralarındaki ilişkileri göstermektedir.

PISA 2015 uygulamasına ilişkin okuma becerileri alanındaki genel sonuçlar Grafik 13’te verilmiştir. Okuma becerileri alanında Türkiye ortalaması 428 ve tüm ülkelerin ortalaması da 460’tır. PISA 2015’e katılan tüm ülkeler dikkate alındığında okuma becerileri alanında ortalama puanı en yüksek olan ülkeler; Singapur, Hong Kong –Çin, Kanada, Finlandiya ve İrlanda iken en düşük olan ülkeler; Dominik Cumhuriyeti, Makedonya, Cezayir, Kosova ve Lübnan’dır.

PISA 2015 okuma becerileri alanındaki sonuçlar tüm ülkeler bazında incelendiğinde kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha başarılı olduğu görülmektedir. Bu durum, Türkiye’de de benzerlik göstermektedir. Türkiye’de 2015 yılında 15 yaş grubundaki kız öğrencilerin ortalama puanı 442, erkek öğrencilerin ortalama puanı ise 414’tür. Türkiye’de kız ve erkek öğrencilerin ortalama puanları arasındaki fark 28’dir ve bu fark istatistiksel olarak da anlamlıdır.

PISA okuma becerileri alanındaki ortalama puanlar yıllara göre incelendiğinde Türkiye’deki öğrencilerin PISA 2015 performansının PISA 2009’a ve PISA 2012’ye göre daha düşük olduğu görülmektedir.

PISA 2015’de 1. düzey ve altında (alt yeterlik düzeyi) bulunan öğrenci oranları PISA 2009 ve PISA 2012’ye göre artmıştır. PISA 2015’de alt düzeyde yer alan öğrenci oranı OECD’de %20,1, tüm ülkelerde %31,4 iken Türkiye’de %30’dur. PISA 2015’de 5. düzey ve üstünde (üst yeterlik düzeyi) bulunan öğrenci oranları ise PISA 2009 ve PISA 2012’ye göre düşmüştür. PISA 2015’de üst düzeyde yer alan öğrenci oranı OECD’de %8,3, tüm ülkelerde %5,6 iken Türkiye’de %0,06’dır.

PISA 2015 okuma becerileri alanı yeterlik düzeylerindeki öğrenci oranları cinsiyete göre incelendiğinde farklılıklar olduğu görülmektedir. Erkek öğrencilerin % 74,92’si düzey 1a ve altında iken kız öğrencilerin %66,13’ü düzey 2 ve üstündedir. Cinsiyete göre yeterlik düzeyleri arasındaki bu farklılık dikkate değerdir.

Okuma becerileri alanında Türkiye’de en yüksek başarıya sahip bölge ortalama 458 puan ile Batı Marmara Bölgesi iken en düşük başarıya sahip bölge ortalama 384 puan ile Ortadoğu Anadolu Bölgesi’dir. Bu iki bölge arasındaki puan farkı yaklaşık 74’tür.

PISA 2015 okuma becerileri alanında Türkiye sonuçlarının okul türlerine göre dağılımına bakıldığında fen liselerinin ortalama puanlar açısından ilk sırada yer aldığı, fen liselerini sosyal bilimler lisesi ve anadolu liselerinin takip ettiği görülmektedir. Bu sıralamada en son sırayı ortaokullar almaktadır. PISA 2015 uygulamasına dâhil olan okul türlerinden fen liseleri ve sosyal bilimler liselerinin benzer başarı gösterdiği dikkat çekmektedir.